O galego, como lingua enraizada na terra e no mundo rural, conta cun léxico riquísimo para referirse ás árbores froiteiras. Mais, sabes como se chaman realmente as árbores que dan froita en galego?
Neste artigo de As Chaves da Lingua , imos explorar os nomes das árbores froiteiras en galego, dende as máis coñecidas até algunhas curiosidades que quizais nunca escoitaches.
abeleira
A árbore que dá abelás pode chamarse abeleira ou abraira, dependendo da zona. A abeleira é unha árbore ou arbusto de folla caduca, moi común nos bosques galegos, especialmente en zonas húmidas e sombrizas.
albaricoqueiro
A árbore que dá albaricoques chámase albaricoqueiro, nome que procede do árabe al-barqúq, que á súa vez vén do latín tardío praecoquum, que significa “maduro cedo”, en referencia á súa rápida maduración.
ameixeira
A árbore que dá ameixas é a ameixeira, mais existen varias variantes segundo a especie, como ciroleira, que dá cirolas, claudieira, que produce claudias (ameixas amareladas e doces), e fatoeiro, outro nome tradicional para certas variedades. As ameixeiras son moi apreciadas tanto polo seu froito, utilizado en sobremesas, marmeladas e pratos salgados, como pola súa beleza ornamental. Adaptadas ao clima atlántico, estas árbores son comúns en hortas e leiras galegas.
amendoeira
A árbore que dá améndoas en galego chámase amendoeira, nome que vén do latín amygdalaria, derivado de amygdala, palabra de orixe grega (amýgdalon).
castiñeiro
A árbore que dá castañas é o castiñeiro, castañeiro ou castiro. Esta árbore é unha das máis emblemáticas de Galicia, formando parte da paisaxe rural e da cultura tradicional dende hai séculos.
Ademais da súa importancia gastronómica, o castiñeiro tamén se valora pola súa madeira, utilizada na carpintaría e na construción. Cada outono, a recollida de castañas segue a ser un evento especial, celebrado en festas tradicionais como o Magosto.
cerdeira
A árbore que dá cereixas chámase cerdeira. A cerdeira é unha das árbores froiteiras máis valoradas, tanto pola súa espectacular floración primaveral como pola calidade dos seus froitos doces e saborosos.
figueira
A figueira é a árbore que dá os figos. Existen variedades como a bevereira, que dá dous froitos ao ano: as béveras, que maduran a comezos do verán, e os figos de outono, que maduran a finais de setembro polo San Miguel, coñecidos tamén como migueliños.
laranxeira
A laranxeira é unha árbore perenne de orixe asiática, cultivada en moitas partes do mundo polo seu froito doce e zumarento. En Galicia, non é tan común como noutras rexións de clima mediterráneo, mais pode atoparse en xardíns e hortas dalgunhas zonas máis cálidas, como as Rías Baixas.
limeira
A limeira é unha árbore cítrica moi próxima ao limoeiro, mais os seus froitos, as limas, son máis pequenas, arredondadas e de cor verde ou amarela clara cando maduran.
limoeiro
A árbore que dá limóns é o limoeiro. O seu nome vén do latín medieval limonium, que á súa vez procede do árabe laymūn, reflectindo a orixe oriental desta árbore. Malia non ser unha árbore tradicionalmente galega, hoxe en día é común atopar limoeiros en hortas e xardíns, onde achegan non só froita senón tamén sombra e un aroma inconfundible.
maceira
A árbore que dá mazás en galego pode chamarse maceira, mazaira, maciñeira, macira ou mesmo pomar, dependendo da zona. O froito, a mazá, ten unha orixe etimolóxica moi curiosa, xa que non procede directamente do latín mālum, senón que deriva de “māla matiana”, unha expresión latina que designaba unha variedade de mazás moi apreciada na Roma antiga. O nome proviña de C. Matio, un personaxe da época ao que se lle atribúe a súa popularización.
mangueira
A árbore que dá mangas é a mangueira. O nome chegou a nós a través do portugués difundido en Europa polos navegantes portugueses no século XVI.
marmeleiro
A árbore que dá marmelos é o marmeleiro, nome que procede do latín melimelum, que á súa vez vén do grego melímēlon, que significa “mazá doce”. Esta denominación reflicte o parentesco do marmelo con outras froitas como a mazá e a pera.
milgrandeira
A milgrandeira, aínda que non é moi popular en Galicia, é a árbore que dá granadas ou milgrandas e o nome desta froita procede do latín Punica granatum.
nespereira
A árbore que dá nésperas chámase nespereira. O seu froito, ademais de néspera, tamén recibe os nomes de níxaro ou nixo en diferentes zonas de Galicia. A nespereira é unha árbore de orixe asiática que se adapta ben aos climas temperados, polo que é máis frecuente no sur de Galicia e nas zonas costeiras.
nogueira
A árbore que dá noces chámase nogueira. Trátase dunha árbore de grande porte e folla caduca, moi apreciada tanto polo seu froito como pola calidade da súa madeira.
oliveira
A árbore que dá olivas chámase oliveira. Trátase dunha das árbores máis emblemáticas do Mediterráneo, mais tamén se pode encontrar en Galicia, especialmente no sur, en zonas como Quiroga ou Ourense, onde o clima é máis seco e cálido.
pereira
A árbore que dá peras en galego chámase pereira. É unha árbore moi cultivada en Galicia, especialmente en hortas e leiras familiares, xa que as súas froitas son resistentes e adaptadas ao clima atlántico.
pexegueiro
A árbore que dá pexegos en galego chámase pexegueiro. O froito, o pexego, caracterízase pola súa pel aterciopelada e a súa polpa doce e zumarenta. En moitas partes de Galicia tamén se coñece a variante pavía, que designa un tipo de pexego de carne máis firme e sabor intenso.
plataneiro
A árbore que dá os plátanos en galego pode recibir varios nomes: plataneiro, bananeira ou, simplemente, plátano. Aínda que en Galicia o plátano non é unha froita de cultivo tradicional, en zonas con climas máis cálidos, como as Rías Baixas, pódese ver algunha bananeira ornamental.
kiwi
A árbore que dá os kiwis chámase kiwi, igual que o seu froito. O seu nome procede dunha adaptación do inglés kiwifruit, termo acuñado no século XX. Curiosamente, kiwi xa existía como palabra antes de designar esta froita, pois en maorí é o nome dun paxaro autóctono de Nova Zelandia. O nome do froito adoptouse porque a súa pel marrón e con peluxe lembraba a aparencia deste animal.
Ningún comentario:
Publicar un comentario