Bo Nadal!!

Chegou ata aquí o primeiro trimestre e é tempo de nos irmos de vacacións.

Achéganse os días do Nadal e non queremos marchar sen desexarvos a todos e todas unhas felices festas coa mellor compañía: un bo libro!

J.R.R. Tolkien

Nesta época de compras...

Apagouse o sol de inverno

(Robe Iniesta. 1962-2025)

A semana pasada foi dura para o rock español, se o martes nos espertou a nova do falecemento de Jorge Martínez, líder da banda asturiana Ilegales, o mércores non quixo ser menos e nas primeiras noticias da mañá puidemos escoitar que morrera Robe Iniesta, cantante de Extremoduro, banda de referencia do xénero en España desde os anos 90.

Nacido en Plasencia, a súa historia musical segue o estereotipo que moitas veces se nos vende nas películas de empezar desde abaixo de todo, vendendo bonos a amigos a cambio de futuras copias das maquetas do seu traballo (vamos, o que hoxe chamariamos crowdfunding, pero en formato analóxico, tan, tan analóxico como vendelos cara a cara), que acabaría sendo o seu primeiro disco "Rock Transgresivo", de aquí a ir medrando pouco a pouco con máis discos dun rock potente, unha voz desgarrada pouco comercial, e cun contido entre o provocador, polémico e próximo ás facetas máis duras da vida, case máis propio do punk, pero no que ían asomando unhas letras máis elaboradas do habitual no contexto musical da época con parte de temática social e no que tamén se cantaba a (des)amores apaixoados e tormentosos, pasando de estrofas para encher cancións a auténticos poemas musicados con unha potencia sonora e unha dureza moi pouco común.

En 1996, chega o gran salto ao público de masas, "Agila" (espabila, en castúo, español de Extremadura), no que a combinación de cancións de amor desgarrado e mencións a temas como as drogas se ve adornada con citas tan improbables nun grupo de rock duro como é o final do poema "Por tierras de España" de Antonio Machado.

(Nos inicios da canción podemos escoitar os versos de Machado)

A partir de aquí, a banda segue publicando discos e enchendo concertos ata o 2013, ano no que se separan e Robe Iniesta empeza a actuar en solitario desde o 2015, afondando na vertente máis poética na que xa se insistía nos últimos traballos en Extremoduro. O seu último traballo, "Se nos lleva el aire", foi publicado en 2023.

(Ininteligible, 2023) 

E ata aquí, este pequeno recordo de quen nos animou a desafiar a perspectiva do fracaso á que estamos condenados.

Aínda temos máis refráns sobre Decembro/Nadal

Viñeta de Anita Jarem

 

Irene Vallejo: Inseparables [Ciencias vs. letras]

 Nuestra agitada conversación parece obligarnos a tomar partido entre bandos opuestos: si queremos más a papá o a mamá, si somos de letras o de ciencias. En un mundo de infinitos matices, esas antítesis artificiales son peligrosas. Nos hacen creer que los alumnos inteligentes no deberían malgastar sus capacidades estudiando humanidades y que, en cambio, las asignaturas de ciencias responden a las necesidades del mercado laboral. Esas falacias arrastran a chicos con buenos expedientes hacia carreras que no les gustan y crean inseguridad entre quienes, contra viento y marea, eligen el itinerario de letras o artes.

La frontera entre ciencias y letras es arbitraria. Para los antiguos griegos solo existía el territorio común del saber y el obstáculo único de la ignorancia. Los primeros filósofos fueron físicos y el gran Aristóteles era biólogo. Los pitagóricos descubrieron el latido matemático oculto en la música y el escritor romano Lucrecio expuso en versos apasionados la teoría de los átomos. El antagonismo actual entre las dos culturas es irreal: necesitamos ecuaciones y poesía. Nadie está más listo para elegir el cálculo o la historia. Las metas de los científicos y los artistas son las mismas: comprender el mundo, derribar prejuicios, hacernos libres. Por eso, deberíamos dejar de tomarnos estas divisiones al pie de la letra ya ciencia cierta. 

Artigo completo, aquí

Viñeta de Tom Gauld

Obradoiro de ciencia

Este venres teremos uns obradoiros de ciencia nos recreos con
actividades interactivas e experimentos en vivo.
Anímate a visitar a biblioteca e pasar un anaco entretido coa ciencia!

Vocabulario deste tempo

Finalmente, foi en agosto...

Macanudo

 

Palabra do Ano 2025

A Real Academia Galega convoca un ano máis o concurso para elixir a palabra do ano 2025. De xeito que “desfeita”, “foliada”, “loia”, “lume”, “retrinco” e “xenocidio” son as seis voces que optan a se converter na #PalabraDoAno2025.

Votade pola vosa favorita ata o 21 de decembro no noso Portal das Palabras.https://

Novidades editoriais na biblioteca

Aquí tedes unha imaxe das últimas cousas que nos foron chegando á nosa biblioteca.

Como mostra, imos citar catro títulos variados destas últimas adquisicións:

• "De nais a fillas. Receitas para non esquecer" (coord. Ana Cancela)

"Ao longo da historia, as mulleres foron as verdadeiras gardiás e creadoras da cociña galega tradicional. Elas preservaron e transmitiron un saber culinario que hoxe é patrimonio da nosa cultura. Queremos honrar todas esas mulleres que, durante séculos, compartiron os seus coñecementos de xeración en xeración, creando unha ponte entre o pasado e o presente mediante receitas nadas nos fogares, transmitidas de nais a fillas.

De nais a fillas. Receitas para non esquecer busca rescatar esas historias de esforzo, de creatividade e de sacrificio, dándolles a visibilidade e o recoñecemento que sempre mereceron."

• "Rábade comercial. Calzada, camino y vía" (Manuel Lage)

Unha ollada á historia da vila na que está este instituto como parte da responsabilidade que temos como centro de ser membros activos da comunidade.

• "Rosalía oculta" (Paula Mayor) (Premio Castelao de Banda Deseñada 2023)

"Rosalía de Castro foi, sen ningunha dúbida, unha muller avanzada ao seu tempo.
En pleno século XIX, cando a vida das mulleres practicamente se reducía ao fogar, unha escritora nova loita por expresarse libremente nunha sociedade que a ignora e a censura. 
A súa obra fálanos da súa terra, da opresión e da marxinación do pobo, de temas tan actuais como o feminismo, as diferenzas entre clases, a emigración, a Igrexa e a androxinia.
Só podemos alcanzar a xuntar unha pequena parte do quebracabezas que compón a súa persoa e iso é, en definitiva, o que tenta mostrar esta novela gráfica."

• "Os xéneros musicais tradicionais e populares galegos" (Moisés Quintas e Victoria Pérez)

"Os xéneros musicais tradicionais e populares galegos consta de dúas partes complementarias. Por unha banda, un texto onde quedan clasificados de xeito didáctico os xéneros cantados, instrumentais, bailados e danzados da nosa terra, afondando nas súas características, momento da interpretación, finalidade? E por outra parte, un CD con 31 melodías escollidas dos nosos cancioneiros e de fontes vivas, que recompilan a maior parte dos xéneros musicais que se tratan no texto, incluíndo as súas partituras. Unha viaxe no tempo para sentir o alalá na voz cálida de Uxía, que nos leva séculos atrás, a esa hora do serán onde as notas melancólicas do alalá falan da alma de Galicia, para escoitar un arrieiro solitario turrando pola besta na impoñente voz de Xisco Feijoó, o anguriante canto de cego ao son da zanfona na profunda voz de Tino Baz, ou mesmo melodías de gaita inéditas do gaiteiro Libardón, escoitadas na montaña de Lobeira. O noso desexo é que te achegues, coñezas e desfrutes dos xéneros musicais tradicionais e populares da nosa terra a través destas páxinas e audios, e así, valorar e apreciar este gran legado musical que nos pertence a todas e a todos."

Reformas na nosa biblioteca

 Aquí vos deixamos unha vista da nova área de lectura que vimos de estrear esta semana...

Agardamos que vos guste, mañá xa deixamos unhas recomendacións para que vaiades dándolle uso.

Agora que chega unha fin de semana longa... Móvete!!

Nova app de Patrimonio Galego

Desde hoxe contamos cunha novidade importante para quen ama o patrimonio galego: a nova app de http://patrimoniogalego.net, pensada para consultar e interpretar o territorio directamente desde o móbil. 

Foi desenvolvida por Manuel Gago @navoltadafolla.

A app dá acceso a máis de 620.000 bens culturais —material e inmaterial— procedentes de diversas fontes oficiais. É unha ferramenta que quere amosar Galicia como unha auténtica paisaxe cultural.

Xeolocalización Permite ver no mapa: • as fichas xeolocalizadas de http://patrimoniogalego.net • a microtoponimia do proxecto #GaliciaNomeada da

@DepWeb

• o Inventario do Patrimonio Cultural de Galicia

@Xunta

• e tamén localizar os bens máis próximos ao usuario

Cartografía Inclúe varias vistas para comprender mellor o territorio: • OpenStreet • imaxes satelitais • mapa de pendentes elaborado coa capa LiDAR da Xunta.

Funcionalidades da app • busca ultrarrápida • filtrado por tipoloxías • localización do acceso • asistente de intelixencia artificial para interpretar o territorio • modo de realidade aumentada en dúas opcións: – preto e lonxe.

E ademais...

Incorporación do voo de 1956 Mellora na visualización do terreo (sombreado) Previsión meteorolóxica para cada ben nas vindeiras 24h As fichas da Xunta están vinculadas á documentación Compartir as fichas

Podes descargala ou consultala aquí: https://patrimoniogalego.net/app/

Titorial https://patrimoniogalego.net/index.php/a-ap

p-de-patrimoniogalego-net-unha-ferramenta-para-interpretar-a-paisaxe-galega/ E xa sabes, comparte todo o fío para divulgar mellor.

Refráns de decembro

Xa está aquí decembro e, polo tanto, é momento para lembrar algún refráns deste mes.

• "Polo Nadal, frío cordial"
• "Santo Tomé, agarra o cocho polo pé" (Santo Tomé, 21 de decembro)
• "No nadal, inverno a fartar"
• "Nadal e xaneiro fan o inverno enteiro"
• "Tantos días de sol en Nadal como de auga en san Xoán"
• "Nadal chuvioso, xaneiro ventoso"
• "Nas oitavas de Nadal, quen aforra ben se val" (As oitavas son períodos de oito días asociados a unha festividade da Igrexa Católica)
• "Se o Nadal nada, sinal de boa anada"
• "Polo Nadal cada ovella ao seu curral"
• "O que queira ter bo allal, pránteo no Nadal"
• "Castañas en Nadal, saben ben e prestan mal"
• "Pola Concepción ningunha galiña pón" (A Concepción de María, 8 de decembro)
• "Friaxe no Nadal non fai mal"
• "No Nadal, alegrote, alegrote, que hai viño na cuba e chourizos no pote"
• "En decembro descansar e en xaneiro traballar"
• "No mes de Nadal, a carón da lareira vaite sentar"

Aquí podemos observar referencias á vida cotiá na que o clima e os usos relativos á agricultura e a gandaría eran aspectos de gran importancia.

• "Pola Santa Lucía mengua a noite e medra o día"
• "Pola Santa Lucía medra o día a pisada dunha galiña"
• "Santa Lucía o máis pequeno dos días"

Nestes tres refráns observamos unha referencia ao día de Santa Lucía (13 de decembro) como día máis curto do ano e inicio do aumento de horas de luz, o que vén sendo noutras palabras o solsticio de inverno. Isto pode darnos unha pista da antiguidade destes ditos, dado que hai case dez días de desfase co solsticio se situamos isto varios séculos atrás, teriamos que o noso 13 de decembro actual corresponde ao 23 de decembro de vai moito tempo, en concreto, a tempos nos que o calendario vixente era o xuliano e non o gregoriano.

E para rematar, a referencia clara a fin de ano:

• "San Silvestre, meigas fóra"

Novas palabras no DRAG

 Cada ano, o Dicionario da Real Academia Galega incorpora termos que existen no uso real da lingua e que precisan ser recoñecidos oficialmente. A lingua evoluciona e aparecen tecnoloxías novas, conceptos importados doutros ámbitos, fenómenos culturais recentes e palabras que xa empregamos na rúa e nas redes sociais. Que a RAG as incorpore significa que forman parte do galego estándar e que xa teñen definición e uso recomendados.

Neste artigo de As chaves da lingua recóllense algunhas das novas palabras que entraron no dicionario durante o ano 2025. Son termos de ámbitos moi distintos: redes sociais, meteoroloxía, vida cotiá, gastronomía e cultura.

auguista

Persoa que toma as augas ou os baños medicinais nun balneario.

autofoto

Fotografía tomada a un mesmo, só ou acompañado doutros, polo xeral cun teléfono intelixente, tableta ou cámara web.

bolboretario

Espazo onde se crían, estudan ou exhiben bolboretas vivas. Sinónimo: xardín de bolboretas.

bongó

Instrumento de percusión de orixe afrocubana, composto por dous tambores de madeira de diferente tamaño fixados un ao outro.

dina

Depresión illada en niveis altos que se separou completamente da corrente en chorro e que, asociada a outros fenómenos meteorolóxicos, pode dar orixe a chuvias intensas e catastróficas, maiormente na área mediterránea.

eis

Presenta ou anuncia elementos que se mencionarán a continuación.

estragafestas

Persoa que estraga ou rompe a diversión dos demais.

galeguística

Estudo científico da lingua, da literatura e da cultura galegas.

gazano, gazana

Da Franxa de Gaza ou dos seus habitantes. Persoa natural ou habitante da Franxa de Gaza.

lubre

Bosque sagrado onde os celtas celebraban os seus rituais relixiosos.

longueiro, longueira

Pau horizontal superior dunha portería. Sinónimos: pau longueiro, traveseiro.

naipelo, naipela

Bebé antes de que comece a andar.

noz pacana

Froito da Carya illinoinensis, de casca escura e semente comestible, oleaxinosa e acastañada.

pintoresquista

Relativo ao pintoresquismo. Persoa que aprecia ou representa temas pintorescos.

parafusaría

Tenda ou sección onde se venden parafusos e ferraxes. Conxunto de parafusos e ferraxes.

pasmoso, pasmosa

Que causa pasmo ou asombro.

trombonista

Persoa que toca o trombón.

Queres coñecer máis actualizacións?

Se queres consultar todas as incorporacións, cambios e novidades do Dicionario da Real Academia Galega, preme aquí.

Emily Dickinson: Para viaxar lonxe non hai mellor nave que un libro

Ilustración de Alicia no país das marabillas, de Lewis Carrol

Podes lela on line ou descargala, en castelán, aquí

Boa fin de semana (con libros)

As bibliotecas almacenan a enerxía que alimenta a imaxinación. Abren xanelas ao mundo e inspírannos para explorar e alcanzar, e contribúen a mellorar nosa cualidade de vida. As bibliotecas mudan a vida para mellor.

 Sidney Sheldon

Sabías isto?