29/04/25
Hai palabras que nacen e morren no singular. Outras, en cambio, só existen en plural. E iso ten un nome.
Na gramática, ás palabras que só se usan no singular chámaselles singularia tantum. Por exemplo: area, auga, tempo, leite, saúde, sono… Son palabras incontables, que non teñen plural natural porque se refiren a cousas que non se poden contar individualmente.
Pola contra, as que só existen en plural, chámanse pluralia tantum e destas fálanos As chaves da lingua.
Que é un pluralia tantum?
Un pluralia tantum (en latín, literalmente ‘só plural’) é unha palabra que non ten forma de singular ou que nunca se usa no singular. Sempre vai acompañada de artigos e adxectivos no plural: as cóxegas, as lentes, os anteollos, uns víveres…
Exemplos de pluralia tantum en galego
En galego hai moitas palabras que non teñen forma de singular e, por tanto, só poden usarse no plural. Velaquí algúns dos exemplos máis curiosos e comúns.
Cóxegas
Ese riso involuntario que nos sae cando nos tocan nos pés, nas costas ou nos xeonllos chámase cóxegas. Nunca se di unha cóxega. Sempre en plural: facer cóxegas, dánme cóxegas, non me fagas máis cóxegas. Ademais, esta palabra ten moitos sinónimos como celigras, cóchegas, coscas ou deligras. Todas elas comparten esa natureza plural.
Andas
No hospital ou en situacións de emerxencia, ás veces levan as persoas feridas en andas, tamén chamadas angarellas ou padiola.
Entrañas
Cando falamos das entrañas, referímonos ás partes internas dun corpo, especialmente dos órganos do ventre. Por exemplo: sentía un medo nas entrañas ou coñecer as entrañas dun problema. É unha palabra que transmite profundidade e intensidade, pero só en plural.
Olleiras
As marcas escuras que aparecen debaixo dos ollos cando durmimos mal chámanse olleiras. Sempre plural: ter olleiras, notáronselle as olleiras.
Ouriños
Outra forma de dicir mexo ou urina, é ouriños. Sempre en plural, mesmo que falemos dunha pequena cantidade: facerse ouriños, analítica dos ouriños…
Maniotas
As maniotas son esa dor que se sente nalgunha parte do corpo despois de facer exercicio físico. Exemplo: De tanto correr onte, hoxe ten maniotas.
Parabéns
É unha das formas máis bonitas de felicitar en galego: parabéns!
Tebras
As tebras son o escuro, a falta de luz. A palabra é sinónima de escuridade ou sombra, pero máis literaria. Por exemplo: andou polas tebras do bosque.
Témporas
As témporas son os períodos que marcan o comezo das estacións: as témporas do Nadal, as témporas de primavera etc.
Víveres
Os víveres son os alimentos ou provisións necesarias para sobrevivir durante un tempo, especialmente en contextos militares, de viaxe ou emerxencia. Por exemplo: levaron víveres para unha semana.
Por que algunhas palabras só existen en plural?
A orixe pode ser semántica (por exemplo, obxectos formados por dúas partes como unhas tesoiras ou uns pantalóns), pero tamén cultural ou idiomática. En moitos casos, herdamos estas formas do latín ou doutras linguas que tamén usan eses termos no plural.
A forma plural transmite a idea de conxunto ou dualidade: algo que se entende como un todo feito de partes. Por iso dicimos os pantalóns (porque teñen dúas pernas) ou as tesoiras (porque teñen dúas follas).
28/04/25
Refráns de abril
Abril é un mes de contrastes: chove, sae o sol, arrefría, logo quenta… e mentres o tempo cambia de humor, a tradición popular lévanos acompañando séculos cun feixe de refráns que recollen a experiencia da terra e da xente que a traballa. En galego, coma noutras linguas, abril está cheo de ditos que falan do tempo, das colleitas, das esperanzas e dos medos.
Neste artigo de As chaves da lingua recóllense algúns dos refráns máis coñecidos sobre abril en galego.
Refráns sobre a predición do tempo
- A auga de abril enche o carro e o carril.
- Abril, augas mil, escoadas por un mandil.
- Abril e maio son a chave de todo o ano.
- Abril, se por mal quere vir, nin as portas deixa abrir.
- Cando abril recacha, aínda a vella queima a racha.
- Cando abril recacha, queima a vella a maza.
- En abril cear sen candil.
- En abril, chuvias ir e chuvias vir.
- Marzo ventoso e abril chuvioso, sacan o maio florido e fermoso.
Refráns sobre a agricultura
- Abril, pendoril; maio, engraio; san Xoán, segaio.
- Abril que non chove deixa ao labrego pobre.
- Abril quente e mollado, carga o carro e enche o gado.
- Auga de abril e xiada de maio, herba para todo o ano.
- Cando chove por San Xorxe, de cen cereixas quedan catorce.
- Coida de podar en marzo, que o que poda en abril é ruín.
Refráns sobre animais
- A ovella en Pascua florida está lustrosa e parida.
- Abril frío e mollado, enche o celeiro e farta o gado.
- Coas xarapadas de abril, mexa o porco no cubil.
- Cóbregas en marzo, neves en abril.
- En abril ronca o porco no cubil.
- En abril sae o cuco do cubil.
- Entre marzo e abril, se non ven o cuco quere vir o fin.
23/04/25
José Agustín Goytisolo: Palabras para Julia
No Día do Libro, un dos máis fermosos poemas da literatura española
Superpoderes
(Unha producción do alumnado de TIC de 2º de Bacharelato en colaboración co equipo da biblioteca. Día do Libro 2025)
22/04/25
21/04/25
17/04/25
15/04/25
14/04/25
08/04/25
07/04/25
04/04/25
Presentado o cartaz do Día do Libro
O Ministerio de Cultura presenta o cartaz do Día do Libro 2025, cuxo autor é Pep Montserrat, Premio Nacional de Ilustración 2024. Día do Libro 2025. “Leer es comprender. El acto de leer es entendimiento. Leer y comprender es vivir”
03/04/25
Subscribirse a:
Publicacións (Atom)